sağlık köşem

Uzman Dr. Luna Aksoy
Dermatolog, Ankara Zekai Tahir Burak Kadın Sağlığı ve Araştırma Hastanesi, Gençlik Merkezi

Hiperhidroz (aşırı terleme), çok sık rastlanılan bir şikayettir. Hastaların çok azında neden sistemik bir hastalığa bağlıdır. Bununla birlikte kişilerde utanç, hayal kırıklığı, toplumsal soyutlanma, düşük özgüven ve bazı tıbbi rahatsızlıklara neden olabilir.

Toplumun %0.6-1’inde aşırı terleme şikayeti mevcuttur. Yenidoğanda, ergenlerde ve genç erişkinlerde daha sık gözlenir. Hiperhidroz, her iki cinsiyeti eşit oranda etkilemesine rağmen, kadınlar erkeklere göre daha fazla tedaviye başvurmaktadır.

Ekrin ve apokrin olmak üzere iki tip ter bezi vardır. Ekrin ter bezleri, el içi ve ayak tabanı, yüz, koltukaltı, göğüs ve sırtta yer alırken; apokrin ter bezleri, koltukaltı, areola, anogenital bölge ve dış kulak yolunda yer alır. Ekrin ter şeffaf ve akışkan özellikte olmasına rağmen, apokrin ter daha koyu kıvamlı ve beyaz renklidir. Apokrin tere beyaz rengini veren yağın o alanda bulunan bakterilerce parçalanması sonucu tipik keskin ter kokusu oluşur.
Sempatik sinir uyarımı ekrin ter oluşumunda önemliyken, apokrin bezler daha çok seksüel aktivitede önemli rol oynar. Ekrin ter bezleri doğumun hemen sonrasında aktifleşirken, apokrin ter bezleri puberte sonrası çalışmaya başlar.

Hiperhidroz Nedenleri

Nedensiz Terlemeler

Aşırı terleme normal çocuklarda sık görülen bir durumdur.Bazı bebekler ve çocuklar özellikle uykudayken baş çevresinden yoğun terlerler fakat bu herhangi bir hastalığı düşündürmez.

Doğal Terlemeler

• Duygusal Faktörler
Terleme, el içi ve ayak tabanında daha çok duygusal faktörlerden etkilenirken, koltukaltı ve alında hem ısı hem de duygusal faktörler aracılığıyla oluşur. Vücudun diğer kalan kısımlarında ise nerdeyse tamamen terlemeden ısı artışı sorumludur. El ve ayaklardaki terleme duygusal faktörlerden etkilendiği için uyku veya sakin dönemlerinde hemen hemen hiç terleme gözlenmez. Duygusal terleme, endişe, utanç, korku, öfke, heyecan ve zihinsel baskı tarafından tetiklenirken bazen seksüel uyarıyla oluşan orgazm sonrasında da görülebilir.

• Sıcak Ortam
Terleme, vücut yüzeyinden artmış ısıyı uzaklaştıran koruyucu doğal bir cevaptır. Hem sıcak hem de nemli bölgelerde terleme daha belirgindir, çünkü ısı artışı nedeniyle oluşan ter nem nedeniyle buharlaşamaz ve vücuttan uzaklaştırılamaz.

• Çok Giyinme
Kat kat giyinme vücutta sıcak ortamda oluşan benzer etkilere neden olur. Özellikle çocuklar ve yaşlılarda sık görülen bir durumdur.

• Egzersiz
Egzersiz vücutta ısı üretimini artırır bu da koruyucu mekanizma olarak terlemeye neden olur. Egzersiz sırasında adrenalin salınımı da terleme cevabını artırır.

Ateşli Hastalıklar
Vücutta ateş oluşumuna neden olan her türlü hastalık terlemeye neden olur. Enfeksiyonlar vücudun ısı düzenleme merkezinin ısı eşiğini yükseltirler. Vücutta bu yüksek ısı eşiğine ulaşabilmek için titremeler meydana gelir. Enfeksiyon düzeldiğinde de vücuttaki yüksek ısıyı normale döndürmek için terleme meydana gelir. Brusella ve tuberküloz gibi kronik enfeksiyonlar da ise gece terlemeleriyle dikkat çeker.

Sistemik Hastalıklar
Tirotoksikoz denilen tiroid hormonların toksik düzeyde artması sonucu metabolizma hızının artmasıyla terleme oluşabilir, bu hastalarda ayrıca sinirlilik, huzursuzluk, iştah artışına rağmen kilo kaybı ısıya tahammülsüzlük de vardır. Şeker hastalarının kan şekerleri normalin altına düştüğünde çarpıntı, titreme ve baş ağrısına terleme eşlik edebilir, bununla birlikte diyabetik nöropatiye bağlı bölgesel terlemeler de karşımıza çıkabilir. Nöropati sonrası dudaklar, ağız çevresi ve alında normalde sıcak ve baharatlı şeyler yenildiğinde ortaya çıkan tarzda terleme gözlenebilir.

Terleme nöbetleri, ataklar şeklinde ya da bir bölgeye özel oluyorsa, çok nadir olmakla birlikte bazı kanserlerin varlığı da akla getirilmelidir.

Akciğer ve kalp yetmezliğinde de terleme karşımıza sık çıkan bir bulgudur. Yapılan bir çalışmada myokard enfarktüsü geçiren hastaların %60’ında enfartüs sırasında baş ve boyun bölgesinde terleme rapor edilmiştir.

İlaçlar
Asetaminofen, aspirin, insulin, anti-depresanlar gibi ilaçlar ve uyuşturucular da terlemeye neden olan maddelerdir.

Hiperhidroz Tedavisi
Hastanın hikayesi dikkatlice dinlenip, fiziksel muayenesi yapıldıktan sonra gerekli tetkikler istenir ve sonucuna bağlı olarak kişiye özel bir tedavi protokolü hazırlanır. Enfeksiyon, sistemik hastalıklarda nedene yönelik tedavi uygulanır. Duygusal kaynaklı terlemeler de ise kişi bir psikoloğa ya da psikiyatriste yönlendirilmelidir. Bu yaklaşımlara ek olarak kişiye hafif ve ince kıyafetler giymesi, ortamı serin tutması önerilmelidir. Bunlara ek olarak sadece terleme mekanizmasına yönelik tedavi seçenekleri de vardır.

Anti-perspiranlar
Marketlerde çok yaygın olarak sıvı, pudra, spray ve krem formlarına rastlanmaktadır. İçeriğinde genellikle aluminyum klorid bulunur ve ter kanallarının ağzını tıkayarak ter atılımını engellerler. Anti-perspiranlar, akşamları ılık bir duş sonrası kuru cilde uygulanmalıdır. Etkinliğini artırmak için üzerine streç film kapatılabilir, ertesi sabah film çıkarılır ve cilt suyla yıkanır. Birkaç gece arka arkaya kullanıldıktan sonra haftada bir ya da iki kez uygulanmaya devam edilmelidir. Aşırı kullanımlarda ciltte tahriş gelişebilir.

Deodorantlar ise terdeki maddeleri kullanıp kötü kokuya neden olan mikro-organizmaları öldürerek ya da sadece koku vererek etki gösterirler, terlemeyi engelleyici özellikleri yoktur, antiperspiranlarla birlikte kullanılması hasta memnuniyetini artırır.